Alles wat je moet weten over de architectuur van het Colosseum

Het Colosseum van Rome, een van de beroemdste en prachtigste bezienswaardigheden uit de oudheid, trekt jaarlijks miljoenen toeristen en is uitgeroepen tot een van de zeven wereldwonderen. Dit 2000 jaar oude bouwwerk, het grootste amfitheater ooit gebouwd, is een technisch en architectonisch meesterwerk dat wereldwijd miljoenen bezoekers trekt. 

Het Colosseum werd gebouwd onder het bewind van keizer Vespasianus op de plek waar ooit het kunstmatige meer lag van het enorme paleizencomplex van keizer Nero - de Domus Aurea. Na de dood van de zeer impopulaire Nero in 68 na Christus liet Vespasianus het meer droogleggen om het amfitheater te bouwen. Het doel was om de harten van de mensen van Rome terug te winnen en tegelijkertijd de glorie en kracht van het Rijk te laten zien. 

De bouw begon in 72 na Chr. en werd voltooid in 80 na Chr. onder Titus, de opvolger van Vespasianus, met verdere aanpassingen tijdens het bewind van Domitianus. Samen vormden deze keizers de Flavische dynastie, waardoor het Colosseum in de oudheid het Flavische Amfitheater werd genoemd. De belangrijkste bouwmaterialen waren travertijnsteen, Romeins beton, bakstenen en tufsteen, waardoor het Colosseum de tand des tijds heeft doorstaan, ondanks de schade door aardbevingen, branden en plunderingen.

Het grote ontbrekende deel aan de oostkant is een van de meest herkenbare 'littekens' die het oude Romeinse Colosseum vandaag de dag draagt. Dit enorme gat in de buitenste ringmuren werd voornamelijk veroorzaakt door een grote aardbeving in 1349. Tijdens de middeleeuwen werden veel gevallen stenen, knikkers en ijzeren klemmen hergebruikt voor de bouw van andere gebouwen in Rome. 

Door de eeuwen heen werd het Colosseum gebruikt als begraafplaats, steengroeve, fort en heilige christelijke plaats, tot de 19e eeuw, toen de grote restauratiewerkzaamheden begonnen. Hoewel het amfitheater niet langer evenementen kan organiseren zoals vroeger als amusementscentrum, blijft het een zeer inspirerend symbool van de oude Romeinse wereld.

De majestueuze architectuur van het Colosseum: Een testament van Romeinse vindingrijkheid

Het Colosseum is een van de meest ingewikkelde en uitgestrekte bouwwerken van zijn tijd en onderscheidt zich door zijn indrukwekkende omvang en architectonisch ontwerp. Het amfitheater combineert de drie primaire klassieke ordes (of stijlen) uit het oude Griekenland - de Dorische, Ionische en Corinthische - met de ingetogen Toscaanse en meer sierlijke Composiet stijlen. Terwijl de Griekse architectuur zich richtte op structurele elementen zoals ondersteunende pilaren, legde de Romeinse architectuur de nadruk op bogen. Bijgevolg werden de drie Griekse stijlen decoratief gebruikt in Romeinse bouwwerken, met het Colosseum als een goed voorbeeld.

Het Romeinse Colosseum had twee hoofdingangen die elk een ander doel dienden. De noordwestelijke ingang, de Porta Triumphalis, werd gebruikt voor triomfantelijke processies en voor de intocht van gladiatoren in de arena. De zuidoostelijke ingang stond bekend als de Porta Libitinaria en ontleende zijn naam aan de Romeinse godin van de begrafenissen, Libitina. Zoals de naam al doet vermoeden, werd deze ingang gebruikt om overledenen uit het Colosseum te verwijderen.

Het ontwerp van het Romeinse Colosseum werd met elke verdieping complexer. De eerste drie verdiepingen bestonden uit 80 bogen, waarbij de grootste bogen op de begane grond ongeveer 4 meter breed en 7 meter hoog waren. De kolommen op de begane grond hadden de Toscaanse stijl, terwijl op de tweede verdieping de meer uitgebreide Ionische stijl te zien was. De derde verdieping had het meest ingewikkelde en weelderige ontwerp, met de sierlijk versierde Korinthische stijl. De vierde verdieping week af van de stijl en koos voor vlakke panelen in plaats van bogen en zuilen. Aanvankelijk werd gedacht dat de panelen eenvoudig waren, maar de restauratie onthulde ingewikkeld houtsnijwerk en inlegwerk van azuriet en brons dat de panelen sierde.  

Het interieur van het Romeinse Colosseum: Een blik in zijn gloriedagen

Hoewel de buitenkant van het Romeinse Colosseum ongetwijfeld opvallend is, was de binnenkant in de bloeitijd net zo fascinerend. Het middelpunt was de beruchte arena, waar gladiatoren, gevangenen en wilde dieren gevechten op leven en dood uitvochten. De vloer van de arena was 83 meter lang en 48 meter breed en bestond uit houten panelen bedekt met zand. Een reeks valluiken verbonden met het hypogeum maakte het mogelijk om decorstukken en speciale effecten tijdens voorstellingen te plaatsen en te verwijderen. Tegelijkertijd scheidde een muur van 3 meter rond de ovaalvormige arena de toeschouwers op de eerste zitrij van de actie.

In tegenstelling tot de oogverblindend witte buitenkant had de iconische arena rode en zwarte stenen blokken, wat een opvallend visueel contrast opleverde. Volgens historische bronnen zoals de Codex Kalender van 354 na Christus kon het Colosseum van het oude Rome tot 87.000 toeschouwers herbergen. Hoewel dit aantal opgeblazen kan zijn, suggereren moderne schattingen dat de arena een capaciteit had van 50.000 tot 60.000 toeschouwers. 

Na binnenkomst in het Colosseum gingen de toeschouwers naar hun zitplaatsen, die werden bepaald door hun sociale status en rijkdom. Het zitgedeelte was grotendeels verdeeld in drie sets tribunes, de zogenaamde cavea. Afhankelijk van het Colosseumticket of de rondleiding die je boekt, kun je de zitgedeeltes bezoeken en zien hoe het was om het drama in de arena te zien ontvouwen. 

De Romeinse keizer had het beste uitzicht vanuit zijn speciale privébox aan de noordkant van het Colosseum, terwijl de box aan de zuidkant gereserveerd was voor de vestaalse maagden (heilige priesteressen). De hoogstgeplaatste Romeinen, zoals senatoren, zaten op het podium, dat zich het dichtst bij de actie bevond. Daarboven bevonden zich de rijkere en adellijke klassen en afdelingen voor buitenlandse hoogwaardigheidsbekleders en andere functionarissen. 

De gewone burgers van Rome, de plebejers, zaten op de bovenste niveaus, verder weg van de arena. Tijdens de heerschappij van Domitianus werd een extra niveau, het maenianum secundum in legneis, gebouwd dat een galerij bood voor de verarmden, slaven en vrouwen. De stenen zitplaatsen waren ongeveer 40 centimeter breed en toeschouwers moesten hun eigen kussens meenemen om hun verblijf daar comfortabeler te maken. Gebaseerd op archeologische vondsten bood dit latere gedeelte waarschijnlijk alleen staanplaatsen. 

De verborgen wereld van het Hypogeum

Hoewel het Romeinse Colosseum bekend staat om zijn grote arena, bevindt het meest fascinerende en cruciale element zich onder de vloer van de arena: het hypogeum, een doolhof van tunnels en kamers op twee niveaus. Het werd gebouwd tijdens het bewind van keizer Domitianus en was vooral bedoeld om gladiatoren en dieren te huisvesten voor hun optredens. Het hypogeum fungeerde ook als een discrete doorgang naar het amfitheater voor de keizer en had een directe verbinding met de Ludus Magnus gladiatorenschool.

In de loop der eeuwen onderging het netwerk talrijke renovaties en verbeteringen. Tijdens de conserveringswerkzaamheden werden minstens twaalf verschillende bouwfasen geïdentificeerd. Het hypogeum was verbonden met de arena door tachtig verticale schachten met liften en katrollen, die werden gebruikt om gekooide dieren en decors voor shows en voorstellingen te vervoeren. Met Full Experience tickets en rondleidingen kunnen bezoekers deze gebieden in het Colosseum verkennen en achter de gordijnen van 's werelds grootste amfitheater kijken. 

De arena van het oude Colosseum kon worden gevuld met water uit een nabijgelegen aquaduct om spectaculaire naspelingen van zeeslagen - de naumachia - op te voeren. Nadat de ondergrondse ruimtes verder ontwikkeld waren, werd het echter onmogelijk om de vloer van de arena onder water te zetten, waardoor er uiteindelijk een einde kwam aan deze marinespektakels. Je kunt meer lezen over de soorten spektakels en spelen die de menigte in het Colosseum verbaasden in onze blogpost over de legendarische gladiatoren.

Het tijdperk van keizers en gladiatorenspellen mag dan al lang voorbij zijn, het Colosseum en zijn architectuur blijven inspireren en bieden een unieke kijk op de schoonheid, genialiteit en wreedheid van de oude Romeinse wereld.